Hemen hemen herkes sevilen birinin, bir eşyanın veya bir durumun ardından yas tutmuştur. Yas psikolojisi, hissedilen acının ve üzüntünün derinliğine bağlı olarak uzayıp psikolojik bazı rahatsızlıkları da tetikleyebilmektedir.
Yas tutmak doğal olsa da tutulan yasın süresi ve kişinin psikolojisi üzerindeki etkisi doğal olmayan sonuçlar yaratabilmektedir. Özellikle patolojik yasın zamanla travma sonrası stres bozukluğu, anksiyete, depresyon gibi ağır tanılara dönüşme ihtimali de oldukça yüksektir.
Yas psikolojisi içerisinde intihar riski ve ağır depresyona karşı önlem almak da önemlidir. Yas, son derece doğal olsa da yasın yaşanma şekli, süresi bu doğallığın kaybolmasına sebep olmaktadır. Bu nedenle yas tutan kişilerin iyi gözlenmesi ve takip edilmesi gerekmektedir.
Yakını Ölen Kişide Travma Belirtileri
Sevilen birini kaybetmek her daim acı vericidir. Yas psikolojisi, yakını ölen kişi için ölenin ardından ortaya çıkmaktadır. Ölüm sonrası travma belirtileri şu şekilde ele alınabilmektedir:
- Şok, öfke ve üzüntü duygularının çok yoğun olması,
- İnkar ve inanamama,
- Saldırgan tavırlar,
- İletişim bozuklukları
- Tepkisizlik, hareketsizlik,
- Karar vermekte güçlük
- Oryantasyon ve adaptasyon kaybı,
- Odak problemleri,
- İştahsızlık / aşırı iştah,
- Nefes darlığı ve titreme,
- Bilişsizlik.
Patolojik Yas Psikolojisi Nasıl Bir Travmaya Sebep Olur?
Sevilen bir kişinin ölmesi, insanda tarif edilmez bir üzüntü ve şok yaratabilmektedir. Ortaya çıkan negatif duygular, insan psikolojisi üzerinde derin izler bırakarak bir travmaya da sebep olabilmektedir. Travma, üzücü ve yıkıcı bir olay sonucunda kişinin edidiği stres bozukluğudur.
Yas tutmak ve yas psikolojisi son derece doğaldır. Uzmanlara göre sevilen bir kimsenin ardından tutulan 6-12 aylık yas süreci normaldir. Ancak kayıp beklenmedik bir anda ve beklenmedik şekilde verildiyse, travmatik etkilerin oluştuğu görülebilmektedir. Bu nedenle yakını ölen kişinin psikolojisinin yakından takip edilmesi gerekmektedir.
Yas döneminde inkar ve izolasyon, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme olmak üzere 5 evre bulunmaktadır. Travmatik yasta ise bu evrelerin sırayla ilerlemek yerine toplu olarak yaşandığı ve takıntıların oluştuğu görülebilmektedir .
Yas Psikolojisi Nasıl Atlatılır?
Yas dönemini sağlıklı bir şekilde atlatabilmek için öncelikle sanılanın aksine duyguları gizlememek ve üzüntünün, ölümün olağan olduğunu kabul etmek gerekmektedir. Patolojik yas ile baş eden kişinin kendisine zaman tanıması, duygularını bastırmaması ve çevresinden gelen desteğe açık olması çok önemlidir.
Bu süreçte çevresel destek kritik öneme sahiptir denebilir. Sağlıklı bir şekilde yas döngüsünü tamamlama için gerekli noktalarda destek almak da faydalı olabilmektedir. Uzman yardımı sayesinde bu süreci daha etkili ve rahat bir şekilde atlatma imkanı da bulunmaktadır.
Sık Sorulan Sorular
- Yas sürecinde yapılması gerekenler?
Yas psikolojisinde her şeyden önce duygulara yüzleşmek ve üzüntüyü kabul etmek gerekmektedir. Duyguları kabullenip kişinin kendisini zorlamadan ve zamana yayarak açılması da önemlidir. Yas süreci, çevresel desteği reddetmeden ve inkara başvurmadan 6 ay-1 yıllık bir süreç içerisinde tamamlanmalıdır.
- Yas tutan birine nasıl davranılır?
Çevrenizde yas tutan biri varsa öncelikle ona duygularını yaşayabileceği özgür bir alan tanımalısınız. Travma oluşumunu engellemek için sohbete davet etmek, hislerini açıkladığında dinlemek vedeğer gördüğünü hissettirmek önemlidir. Ruh hali değişimlerine ayak uyduramasanız dahi anlayış göstermeniz de karşınızdakine rahat hissettirecektir.
- Patolojik yas nedir?
Patolojik yas, üzüntünün ve yasın uzamasına sebep olan ve sağlıksız bir hâle gelmesini destekleyen bir süreçtir. Patolojik yasta saldırganlık, inkar, psikosomatik belirtiler, düşmanca tutum ve öfke ön plana çıkmaktadır. Ölen kişinin ardından tutulan sağlıksız ve psikolojik sorunlara yol açabilen yanlış bir yaklaşım olarak öne çıkmaktadır.
