Akut veya kronik olarak karşımıza çıkan kolit bağırsak merkezli bir hastalık çeşididir. İltihaplanma olarak da bilinen Kolit, kolonu da etkiler. Peki, Kolit belirtileri nelerdir? Ülseratif kolit nedir? tüm bu soruların yanıtını daha detaylı öğrenmek adına, Avicenna Hastanesi olarak ele aldığımız yazımızı okuyabilirsiniz.
Kolit Nedir? İltihaplanma Hastalığı
Kalın bağırsak iltihabı olan kolit, kolonu etkileyen bir hastalıktır. İltihaplanma olarak da bilinen iltihaplanma hastalığı, kalın bağırsakta tahriş ve şişmeye neden olur ve burada yer alan iç astarda ise ülser denen yaraların oluşmasına sebep olur. Bu hastalık, hayat kalitesini olumsuz yönde etkilediği için, düzenli olarak kontrol altında tutulması gerekir. Rahatsızlığın belirtileri şu şekildedir:
- Şişkinlik
- Karın ağrısı ya da kramp
- Kansızlık
- İştahsızlık ve kilo kaybı
- İshal ya da kabızlık
- Dışkıda kan
- Kusma
- Ateş ve titreme
- Makatta akıntı
- Cilt döküntüleri
- Karaciğer fonksiyonlarında bozukluk
- Gözde kızarıklık ve yanma hissi
- Eklem ağrıları ve eklemlerde şişme
Hastalarda gerçekleşen kalın bağırsak kanaması, ishal ve karin ağrısı Ülseratif kolit olabileceğini düşündürür. Kan tetkikleri ile bağırsak enfeksiyonu olmadığı araştırılır ve tanıyı saptamak için kolonoskopi yapılır.
İltihaplanma Nedenleri
Bağırsak merkezli kolitin birçok nedeni vardır ve kolitlerin çeşidine göre bu nedenler değişmektedir. Bağırsakların (kolonun) virüs, zararlı bakteri ya da parazitler tarafından iltihaplanması, çoğu iltihaplanma çeşidinin ntemel edenidir. Bu hastalığa neden olan bakteriler arasında en yaygın olanları ise, Campylobacter, Shigella, E.Coli, Yersinia ve Salmonella’dır. Öte yandan crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi inflamatuar bağırsak hastalıkları da bu hastalığa neden olur. Kalın bağırsakta azalan kan akımı ya da alerjik reaksiyonlar da bu hastalığa yol açar.
Dünyada bu hastalığa neden olan en yaygın parazit türünün ise Entamoeba Histolytica paraziti olduğunu belirtelim. Su içmek ile bulaşan bu enfekte, kişiden kişiye çok kolay bir şekilde geçebilir. Tüketilen besinler ve stres, buna neden olmaz ancak şikayetlerin artmasına neden olur. Nedenlerine bağlı olarak her yaşta karşımıza çıkar. Ancak ülseratif kolitler daha yaygın olarak 15 – 30 yaşları arasında ortaya çıkar. Kadınlarda ve erkeklerde eşit oranda ortaya çıkan hastalık genetik geçiş özelliğine sahiptir. Bu nedenle yakın akrabalarda ve hastaların çocuklarında meydana gelme olasılığı vardır.
Kolit Bulaşıcı Mıdır?
Hastalığın hem bulaşıcı hem de bulaşıcı olmayan çeşitleri vardır. Kişiden kişiye yayılabilen bu hastalık, genel olarak temas yolu ile bulaşır. Bunun yanı sıra gıda, sıvı ve kıyafetlerden bile kişiden kişiye yayılabilir. Temel anlamda bulaşıcı olan ve olmayan çeşitleri şu şekildedir:
- Enterit: Hem bulaşıcı olan hem de olmayan çeşitleri vardır.
- Proktit: Hem bulaşıcı olan hem de olmayan çeşitleri vardır.
- Crohn hastalığı: Bulaşıcı değildir.
- Ülseratif kolit: Bulaşıcı değildir.
- Alerjik kolit: Bulaşıcı değildir.
- Psödomembranöz kolit: Bulaşıcıdır.
- Enfeksiyöz kolit: Birçok tipi bulaşıcı olmasına rağmen, bulaşıcı olmayan tipleri de vardır.
- İskemik kolit: Bulaşıcı değildir.
- Mikroskobik kolit: Bulaşıcı değildir.
Bunun yanında farklı kolit çeşitleri de yer almaktadır. Bu kişiler hastaların yaş, sahip oldukları diğer rahatsızlıklar, ameliyat olma durumu gibi birçok nedene göre değişkenlik gösterir.
Kolit Çeşitleri
Farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan ve gelişen hastalığın diğer çeşitleri şu şekildedir:
- Psödomembranöz k: Kalın bağırsakta Clostridium Difficile bakterisinin aşırı derecede çoğalması sonucunda meydana gelir.
- İskemik k: Kalın bağırsağın herhangi bir nedenden dolayı kan akışının kesilmesi ya da azalması sonucunda meydana gelir. Ayrıca bu hastalığın çeşidinin nedenleri arasında; diyabet, kalp yetmezliği, kolonun kan akışına zarar veren bir ameliyat geçirilmesi, radyoterapi tedavisi görenler, damar sertliği olan hastalar, inme geçirenler, kan dolaşımını etkileyen periferik arter hastalığı, yüksek ve düşük tansiyon, travma, sigara içen kişiler, kansızlık ve kolon kanseri gibi nedenler yer alıyor.
- Spastik k: Nedeni tam olarak bilinmese de, çoğunlukla duygusal ve stresli kişilerde meydana gelmektedir.
- Mikroskobik k: Çok nadir olarak ortaya çıkan bu tür, kolon astarının mikroskop altında incelenmesi sonucunda belli olur.
- Lenfositik k: Kolonun iç kısmında beyaz kan hücrelerinin birikmesi sonucunda ortaya çıkar.
- Kollajenöz k: Kolon astarın hemen altında ek bir kolajen tabakası vardır ve bulaşıcıdır.
- Alerjik k: Daha çocuklarda görülen bu tür, gaz, karın ağrısı, bulantı, ishal ve kabızlık, kanlı dışkı gibi belirtilere sahiptir.
- Radyasyon k: Tedavinin yan etkisi olarak kalın bağırsakların zarar görmesidir.
- Crohn hastalığı: İnce ve kalın bağırsaklarda görülen bu hastalık, sindirim sisteminde ağızdan makata kadar olan bölgede etkilidir.
- Ülseratif Kolit: İnflamatuar kalın bağırsak hastalığı olan ülseratif kolit, bağışıklık sisteminin sağlıklı dokulara saldırması sonucunda ortaya çıkar.
Kolit türleri arasında en çok bilinen iltihaplanma çeşidi ise ülseratif kolittir.
Ülseratif Kolit Belirtileri
Kalın bağırsağın iç yüzünü döşeyen tabakanın ödemli, ülserli ve iltihaplı olması durumunda ülseratif kolit tipi karşımıza çıkar. Bu türün belirtileri şu şekildedir:
- İshal
- Ateş
- Rektal ağrı
- Karın ağrısı ve karından gelen sesler
- Kilo kaybı ve iştahsızlık
- Makattan kan gelmesi
- Eklem ağrısı ve eklem şişmesi
- Mide bulantısı
- Cilt problemleri
- Ağız yaraları
- Göz iltihabı
- Nefes darlığı
- Düzensiz kalp atışları
Ülseratif Kolit Tipleri
- Ülseratif proktit
- Proktosigmoidit
- Sol taraflı k.
- Pancolitis ya da evrensel k.
- Fulminant k.
Bu tiplerin ve türlerin ortaya çıkısında birçok farklı neden bulunabilir.
Ülseratif Kolit Nedenleri
Rahatsızlığa tam olarak neyin sebep olduğu bilinmemektedir. Ancak bağışıklık sisteminin, sağlıklı dokuları düşman olarak görmesinden kaynaklanır. Daha çok genetik faktörlerden kaynaklı olarak ortaya çıkar. Bazı etnik gruplarda daha fazla görülebilen bu çeşit, kalıtımsal bir hastalık türüdür. Çoğunlukla 30 yaşından önce başlar ve her yaşta görülebilir.
Ülseratif Kolit Kolon Kanserine Neden Olur mu?
Kolon kanseri riskini artıran ülseratif kolit, aynı zamanda aşağıdaki diğer rahatsızlıklara da neden olur:
- Kolonun delinmesi
- Kalın bağırsak duvarını kalınlaşması
- Bağırsakta kanama
- Aşırı su kaybı
- Kana bakteri ve toksin karışmasından dolayı bağışıklık sisteminin çökmesi
- Karaciğer rahatsızlıkları (nadir)
- Pıhtılaşma riski
- Omurilik kemikleri arasında eklem iltihabı
Rrahatsızlığın teşhisi için ilk olarak doktor muayenesi yapılır ve ardından farklı testler ve tetkikler yapılır. Bunlar arasında; kan ve dışkı testi, endoskopi ve kolonoskopi, esnek sigmoidoskopi ve bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans yer alıyor. Ayrıca özel durumlar için röntgen de tercih edilir.
Kolit Tedavisi
Tedavi hastalığın nedenine ve çeşidine bağlı olarak değişkenlik göstermektedir.
- Psödomembranöz k. tedavisi: Kullanılan ilaçlar nedeniyle bu çeşit ortaya çıktığı çin ilk olarak ilacın kesilmesi gerekmektedir. Şikayetler devam ettiği sürece ilaç tedavisine başlanır ya da cerrahi müdahale gerekebilir.
- İskemik k. tedavisi: Tedavisi, bu hastalığın şiddetine bağlıdır. Bu rahatsızlığın çoğu geçicidir ve genel olarak kendiliğinden düzelir.
- Spastik k. tedavisi: Kabızlık ve ishal giderici ilaçlar kullanılır ve stresle mücadele yolları tavsiye edilir.
- Mikroskobik k. tedavisi: Kendiliğinden düzelir. Uzun süreli olanlarda ise diyet ve ishali hafifletmeye yönelik ilaçlar karşımıza çıkar.
- Radyasyon k. tedavisi: Radyoterapinin bitmesi ile kendiliğinden ortadan kalkar.
- Ülseratif k. tedavisi: Kronik bir hastalık olduğu için ilaç, diyet ve cerrahi yöntem uygulanır.
Hastaya tanı koyulmasından sonraki en önemli adım iltihaplanma çeşidinin saptanmasıdır. Bu iltihaplanma için uygulanacak tedavi türünün belirlenmesi açısından oldukça önemlidir. Özellikle ülseratif kolit türünde uygulanan diyet de bir tedavi yöntemidir. Her hastanın kendine uygun diyeti uygulaması gerektiği için, mutlaka doktoruna danışması gerekmektedir. Yapılan tetkik ve takiplerin ardından hastaya, yüksek kalorili bir diyet, laktoz içermeyen bir diyet, düşük yağlı bir diyet, düşük tuzlu diyet ve glutensiz diyet uygulanabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Ülseratif kolit hastaları ne yemeli?
Somon, ton balığı, uskumru, ringa balığı, sardalya, keten tohumu yağı, keten tohumu, ceviz, kızılcık, melisa çayı, yumurta, yoğurt, kefir, lahana turşusu, avokado, şekersiz elma püresi, yulaf ezmesi, havuç suyu, muz, kiraz, şeftali ve zerdeçal gibi ürünler.
Ülseratif kolit şikayetlerini arttıran besinler nelerdir?
Alkol, kahve, çay, çikolata, enerji içecekleri, soda, bira, kuru fasulye, bezelye, baklagiller, kurutulmuş meyveler, yağlı etler, fındık, fıstık ezmesi, patlamış mısır, sarımsak, şekersiz sakız, şekerlemeler, brokoli kereviz, soğan, brüksel lahanası, lahana, kavun, karpuz, mısır, mantar, baharatlı yiyecekler ve kükürt veya sülfat içeren gıdalar.
Ülseratif kolit atakları ne kadar sürer?
Kişiden kişiye göre değişir ve birkaç günden birkaç aya kadar sürebilir.
