Her canlının farklı farklı vitamin ihtiyaçları bulunmaktadır. Aynı zamanda C vitamini ihtiyacını giderme şekillerine göre de farklılıklar gösterirler. Örneğin köpekler ihtiyaç duydukları C vitaminini kendi kendilerine üretebilirken, insanlar C vitamini üretemez ve dışarıdan almak zorunda kalır.
İnsanlar, D vitaminini yiyeceklerden yeteri kadar almazlar. Bu yüzden güneş ışığına maruz kalmak ve D vitamini sentezi yapmak zorundadır.
Her vitaminin insan vücudunda farklı görevleri bulunmaktadır. Bir insanın sağlıklı olabilmesi için, her vitaminden yeteri miktarlarda alması gerekmektedir.
Bu yazıda vitamin nedir sorusunun yanıtı bulmaya çalışırken, yağda çözünen vitaminler ve suda çözünen vitaminler hakkında bilgiler verdik.
Vitamin Nedir?
Vitaminler doğal gıda maddelerinde az seviyelerde bulunan organik maddelerdir. Bir ya da birkaç vitaminin vücuttaki belirgin eksikliği, çeşitli sağlık sorunlarının ortaya çıkma ihtimalini artırmaktadır. Vitaminler organik bileşenlerdir. Bu yüzden karbon içermektedirler. Vitaminler kendi içinde 13 türe ayrılırlar. Ancak her bir vitamini incelemeden önce, vücudun bu vitaminleri nasıl çözdüğüne bakmamız gerekir.
Yağda Çözünen Vitaminler
A, D, E ve K vitaminleri yağda çözünen vitaminlerdir. Vücudumuz yağda çözünen vitaminler için yağ dokularını ve karaciğeri depo olarak seçer. Bu vitaminler, vücudumuzda günlerce ve hatta aylarca depolu kalabilirler. Yemeklerle vücudumuza aldığımız yağlar, bu vitaminlerin bağırsak yoluyla emilmesine yardımcı olurlar.
Suda Çözünen Vitaminler
Suda çözünen vitaminler vücutta uzun süreler kalamazlar ve depolanamazlar. Fazlalık vitaminler vücuttan idrar yoluyla günlük olarak atılır. Bu sebeple, insanların yağda çözünen vitaminlere göre suda çözünen vitaminlere daha fazla günlük ihtiyacı bulunur. B ve C vitaminleri suda çözünen vitaminler olarak bilinirler.
Vitaminler
Aşağıda yer alan vitaminler (vitamins), çözünme şekline, görevlerine, eksikliği halinde oluşabilecek hastalıklara ve içerisinde bolca bulunan gıdalara göre tanımlanmıştır.
A Vitamini
- Yağda çözünür.
- Vitamin A faydaları: Sağlıklı gözler için en gerekli vitamindir.
- A vitamini eksikliği: Eksikliği gece körlüğüne ve keratomalaziye sebep olabilir. Bu da gözün ön bölümünün kurumasına ve bulanıklaşmasına neden olabilir.
- Kaynaklar: Karaciğer, karaciğer yağı, havuç, brokoli, tatlı patates, tereyağı, karalahana, ıspanak, balkabağı, kara lahana, bazı peynirler, yumurta, kayısı, kavun ve süt gibi gıdalarda bulunur.
B1 Vitamini
- Suda çözünür.
- Vitamin B1 faydaları: Kan şekerinin parçalanmasına yardımcı olan çeşitli enzimlerin üretilmesi açısından çok önemlidir.
- B1 vitamini eksikliği durumunda beriberi hastalığı ve wernicke korsakoff sendromu oluşabilir.
- Kaynaklar: Maya, tahıl, ayçiçeği çekirdeği, esmer pirinç, çavdar, kuşkonmaz, lahana, karnabahar, patates, portakal, karaciğer ve yumurtada bulunur.
B2 Vitamini Nedir?
- Suda çözünen vitaminler arasındadır.
- Vitamin B2 faydaları: Vücudun hücrelerinin büyümesi ve gelişmesi için gereklidir. Besinlerin metabolize edilmesi etmeye yardımcı olur.
- B2 vitamini eksikliği: Dudaklarda iltihap oluşabilir ya da ağızda çatlaklar oluşabilir.
- Kaynaklar: Kuşkonmaz, muz, hurma, bamya, pazı, süzme peynir, süt, yoğurt, et, yumurta, balık ve yeşil fasulyede bulunur.
B3 Vitamini Nedir?
- Suda çözünen vitaminler grubundadır.
- Vitamin B3 faydaları: Hücrelerin büyümesine ve düzgün çalışmasına yardımcı olur.
- B3 vitamini eksikliği: Düşük seviyede olması halinde, ishal, cilt değişiklikleri ve bağırsak rahatsızlıklarına sebebiyet veren pellegra isimli hastalık oluşabilir.
- Kaynaklar: Tavuk, kırmızı et, ton balığı, somon, süt, yumurta, domates, yapraklı sebzeler, brokoli, havuç, fındık, soya peyniri ve mercimek içerisinde bulunur.
B5 Vitamini Nedir?
- Suda çözünür.
- Vitamin B5 faydaları: Enerji ve hormon üretmekle görevlidir.
- B5 vitamini eksikliği: Vücutta uyuşmalara ve karıncalanmalara neden olur.
- Kaynaklar: Tüm etlerde, tahıllarda, brokolide, avokadoda ve yoğurtta bulunur.
B6 Vitamini Nedir?
- Suda çözünen vitaminler arasındadır.
- Vitamin B6 faydaları: Kırmızı kan hücrelerinin oluşumunda hayati önem taşımaktadır.
- B6 vitamini eksikliği: Düşük seviyede olması halinde anemi ve periferik nöropati gibi hastalıklara neden olmaktadır.
- Kaynaklar: Nohut, dana karaciğeri, muz, kabak ve fındık gibi gıdalarda bulunmaktadır.
B7 Vitamini Nedir?
- Suda çözünen vitaminler arasındadır.
- Vitamin B7 faydaları: Vücudun proteinleri, yağları ve karbonhidratları metabolize etmesini sağlamakla görevlidir. Öte yandan, deri, saç ve tırnak yapısını oluşturan keratine çok sayıda faydası bulunmaktadır.
- B7 vitamini eksikliği: Vücutta az olması halinde egzama ve bağırsak iltihabına neden olabilir.
- Kaynaklar: Yumurta sarısı, karaciğer, brokoli, ıspanak ve peynir gibi gıdalarda bulunur.
B9 Vitamini Nedir?
- Suda çözünen bir vitamindir.
- Vitamin B9 faydaları: DNA ve RNA için gereklidir.
- B9 vitamini eksikliği: Hamilelik esnasında eksikliği halinde, bebeğin sinir sistemine olumsuz etki oluşturabilir. Doktorlar hamilelik öncesinde ve hamilelik esnasında b vitamini takviyeleri ve multivitaminler (Multi vitamins) tavsiye edebilir.
- Kaynaklar: Yapraklı sebzeler, bezelye, baklagiller, karaciğer, tahıllar, ayçiçeği çekirdeği gibi gıdalarda bulunur. Bazı meyvelerde az miktarlarda bulunabilir.
B12 Vitamini Nedir?
- Suda çözünen vitaminler arasındadır.
- Vitamin B12 faydaları: Sağlıklı bir sinir sistemine sahip olunması açısından çok önemlidir.
- B12 eksikliği: B12 eksikliği halinde çeşitli nörolojik sorunlar ve birtakım anemi türleri ortaya çıkabilir.
- Kaynaklar: Balık, kabuklu deniz ürünleri, et, kümes hayvanları, yumurta, süt ve diğer süt ürünleriyle birlikte, tahıllar ve soya ürünlerinde bulunur.
C Vitamini Nedir?
- Suda çözünen bir vitamindir.
- Vitamin C faydaları: Kolajen üretimine, yara iyileşmesine ve kemiklerin güçlenmesine katkıda bulunmaktadır. Kan damarlarının güçlenmesini sağlarken, bağışıklık sisteminin desteklenmesi açısından da büyük faydaları bulunmaktadır. Vücudun demir emilimini güçlendirir ve antioksidan görevi görür.
- C vitamini eksikliği: Diş eti kanamalarına, diş kaybına, diş eti çekilmesi gibi problemlere ve yaraların geç iyileşmesine neden olur.
- Kaynaklar: Meyvelerde ve sebzelerde iyi miktarlarda bulunur. Ancak pişirilen gıdalardaki C vitamins yok olur.
D Vitamini Nedir?
- Yağda çözünen vitaminler arasındadır.
- Vitamin D faydaları: Kemiklerin sağlıklı kalmasına ve gelişmesine yarar. Kas ve kemik sağlığı için olmazsa olmaz bir vitamindir.
- D vitamini eksikliği: Raşitizm ve osteomalazi gibi hastalıklara ve kemik güçsüzlüğüne neden olur.
- Kaynaklar: Güneşten ya da diğer kaynaklardan gelen UVB ışınları, vücudun D vitamini üretimine geçmesine neden olur. Aynı zamanda bol yağlı balıklarda, yumurtada, dana karaciğerinde ve mantarlarda da D vitamini bulunmaktadır.
E Vitamini Nedir?
- Yağda çözünür.
- Vitamin E faydaları: Antioksidan aktivitesi, iltihaplanma ve diğer birçok hastalığın risklerini artıran bir problem olan oksidatif stresin önlenmesine yardımcı olmaktadır.
- E vitamini eksikliği: Yenidoğan bebeklerde hemolitik anemiye neden olabilmektedir. Aynı zamanda kan hücrelerinin ölümüne neden olabilir.
- Kaynaklar: Buğday tohumu, kivi, badem, fındık, yumurta, fındık, yeşil yapraklı sebzeler ve bitkisel yağlarda bolca bulunur.
K Vitamini Nedir?
- Yağda çözünen vitaminler (vitamins) arasındadır.
- Vitamin K faydaları: Kan pıhtılaşması için gerekli bir vitamindir.
- K vitamini eksikliği: Düşük seviyelerde olması halinde kanamalara ve kanamanın durmamasına neden olur.
- Kaynaklar: Yapraklı yeşilliklerde, balkabağında, incirde ve maydanozda bulunur.
