Gilbert Hastalığı Nedir?
Karaciğerin vücutta biriken bilirubini uzaklaştıramamasından dolayı, kanda bilirubini birikimi meydana gelir. Bu kalıtsal karaciğer hastalığına ise Gilbert hastalığı denir. Bilirubin, hemoglobin proteinin yıkılması sonucunda ortaya çıkar. Kırmızı kan hücreleri zaman ilerledikçe dalakta yıkıma uğrar ve meydana gelen hemoglobin, dokularda yıkılmasından dolayı bilirubini açığa çıkarır. Kanda biriken bilirubin molekülleri, karaciğer dokuları tarafından yakalanır ve işlenip dönüştürülür. Dönüştürülen bu moleküller, safra ve idrar yolu ile vücuttan atılır.
Bilirubin metabolizmasındaki proteinlerin doğru bir şekilde üretilmesinden görevli olan genlerde, farklı mutasyonlar meydana gelir. Bu mutasyonlar ise bilirubin ile ilgili genetik sendromları ortaya çıkarır. Bu belirtilerin sadece birkaçında bilirubinin safraya geçişinde sorun yaşanmaz, aynı zamanda birkaçında da kandan alınan bilirubinin işlenmesinde aksaklıklar meydana gelir. Bu semptomlardan biri de Gilbert sendromudur. Bu hastalıkta; kandaki bilirubin karaciğer hücreleri tarafından yakalanır ve işlenirken aksaklıklar meydana gelir. Bu yüzden kandan temizlenemez ve hem kanda hem de karaciğer dokusunda bilirubin birikir ve farklı belirtilere sebep olur.
Gilbert Hastalığı Nasıl Oluşur?
Bu hastalığın temelinde genetik faktörler vardır. Sağlıklı kişilerde bilirubinin kandan karaciğere alınmasına ve işlenmesine yarayan proteinler, farklı genler tarafından kodlanır. Genlerde meydana gelen mutasyonlar ve değişiklikler, bu hastalığın oluşmasına yol açar. Bu nedenle ailesinde aynı şikayeti olan kişilerin, genetik mirastan dolayı bu hastalığa yakalanmaları çok yüksektir. Hastalıktan sorumlu olan UGT1A1 genindeki mutasyon, çekinik kalıtıma sahiptir ve her iki kromozom bölgesinde mutasyon varsa bu hastalığın ortaya çıkmasına neden olur. Yani tek kopyaya sahip olan kişiler bu hastalığa yakalanmasa da, tek kopyaya sahip iki birey çocuklarına bu hastalığı geçirebilir.
Gilbert Sendromu Belirtileri
- Bulantı
- Kusma
- İshal
- Ciltte ve göz akında belirgin olan sarılık
- Halsizlik
- Karın ağrısı ya da karın bölgesinde rahatsızlık gibi etkenler Gilbert hastalığı belirtileri arasındadır.
Aşağıdaki durumlarda karaciğer fonksiyonlarının zorlanmasından dolayı klinik belirtiler görülür:
- Uzun süren açlık
- Vücuda az sıvı alımı
- Yetersiz uyku alışkanlığı
- Alkol tüketimi sonrası
- Yoğun egzersiz sonrası
- Çeşitli ilaçların kullanımı sonrası
- Adet dönemlerinde
- Soğuğa maruz kalma sonrası
- Ciddi duygusal ya da fiziksel stres ortaya çıktığında
- Hastalık ya da enfeksiyon durumlarında
- Cerrahi ameliyat sonrası dönemde
Gilbert Hastalığı Tanısı
Kesin tanı için mutlaka bir hekime başvurulmalıdır. Uzman doktor ilk olarak hastanın öyküsünü dinler, fiziki muayene yapar ve biyokimyasal kan tetkikleri ister. Kan tetkiklerinde yükselmiş bilirubin seviyeleri tespit edilir ve bu yükselikliğe sebep olan diğer hastalıkların varlığını elemek için ek tetkikler istenir. Bu yüzden de ultrasonografi, bilgisayar tomografisi (BT) ve manyetik rezonans (MR) gibi görüntüleme tekniklerine başvurulur. Yapılan bu işlemlerin ardından çıkan sonuca göre bütün olasılıklar elenir ve Gilbert sendromu tanısı konulur.
Gilbert Hastalığı Tedavisi
Bu hastalık genel olarak bir tedavi gerektirmez. Ancak farklı nedenlerden dolayı ortaya çıktığı için, belirtilerin kontrol altına alınması adına bazı ilaçlar kullanılabilir. Buradaki asıl önemli olan olay, semptomların ortaya çıkışını tetikleyen durumları önlemektir. Bunun için yaşam tarzı değişiklikleri yapılmalıdır. Bu tavsiyeler şunlardır;
- Yoğun egzersizler yerine hafif egzersizler yapılmalı.
- Gün içerisinde bol sıvı tüketilmeli.
- Dengeli ve yeterli beslenilmeli. Uzun süreli açlık ya da düşük kalorili diyetler bu hastalığın belirtilerinin meydana gelmesine neden olabilir.
- Düzenli ve yeterli uyku alışkanlığı kazanılmalı. Günde en az 7 saat kaliteli uyku hedeflenmeli.
- Alkol tüketimi sınırlandırılmalı.
- Kullanılan ilaçlar tekrardan düzenlenmeli.
- Stresten uzak durulmalı.
- Soğuk havaya maruz kalmamak için önlemler alınmalı.
Gilbert Sendromu Nasıl Beslenmeli?
Gilbert sendromu beslenme için katı kurallı özel bir diyete gerek yoktur. Ancak bazı besinlere dikkat edilmesi gerekmektedir. Özellikle de bu noktada karaciğer sağlığına daha fazla dikkat edilmelidir. Bu nedenle sağlıklı besinler tüketilmelidir. Karaciğer sağlığı için, meyve, sebze, tahıl, kümes hayvanları ve deniz ürünleri düzenli ve dengeli bir şekilde tüketilmeli. Aynı zamanda turp, ananas, havuç, pancar, kereviz, yeşil biber, ıspanak, salatalık ve papaya gibi besinler de tercih edilebilir.
Karaciğer sağlığı açısından zengin lif içeren besinler mutlaka diyette bulunmalı. Sağlıklı bir karaciğer ve boşaltım sistemi için, kadınların günde 21 – 25 gram lif tüketmesi tavsiye edilirken, erkeklerin ise günde 30 – 38 gram lif tüketmesi tavsiye edilir. Bunun yanı sıra sağlıklı yağlar ya da az yağlı besinler tercih edilmelidir. Yağlı et ve balık ürünleri tüketilmemelidir. Aşırı kızartmadan kaçınılmalı ve onun yerine buğulama, haşlama veya fırınlama uygulanarak tüketilmelidir.
Gilbert sendromu ne yememeli diye merak edenler için, konserve yiyecekler, acı sos ve baharatlar, dondurma, çikolata ve hamur işleri gibi ürünlerin tüketilmemesi gerektiğinin altını çizelim. Ayrıca su tüketiminin yeterli olması ve kafein ya da asitli içeceklerden uzak durulması gerekir.
Sıkça Sorulan Sorular
Gilbert hastalığı bulaşıcı mıdır?
Gilbert hastalığında meydana gelen sarılık bulaşıcı değildir.
Bilirubin kaç olursa tehlikelidir?
Bilirubin değeri 3 mg/dl değerini aştığında, sarılık göz aklarında fark edilir.
Gilbert hastalığının belirtileri nelerdir?
Ciltte ve göz akında belirgin olan sarılık, bulantı, kusma, ishal ve karın ağrısıdır.
